خونت رو توی شیشه نمی‌کنن

در دنیای امروز، رکورددار شدن کار راحتی نیست؛ به‌خصوص وقتی هدف از این کار، فرهنگ‌سازی باشد، نه شهرت. احتمالا تعجب خواهید کرد اگر بگوییم رکورددار اهدای خون در ایران و جهان یک پزشک ایرانی است که در رشته آسیب‌شناسی بالینی تخصص دارد. دکتر سید محمد حسن شیخ‌الاسلامی – که تاکنون 183 بار خون اهدا کرده – متولد سال 1314 شمسی در شوشتر خوزستان است و در زمینه اهدای خون 3 رکورد جهانی را به دست آورده و توانسته جان بیش از 600 انسان را نجات دهد. او معتقد است کسی که خون اهدا می‌کند، علاوه بر آگاهی از سلامت خود (با انجام آزمایش‌هایی که در زمان اهدا، روی خون او انجام می‌شود) می‌تواند جلوی ابتلای خود به بسیاری از بیماری‌ها را نیز بگیرد. اگر از خون دادن می‌ترسید، بهتر است در این مقاله با ما همراه شوید.

بیماری که روی تخت بیمارستان لحظه‌های درد را تجربه می‌کند، مناسبت‌ها و روزها را به یاد ندارد؛ او درد را می‌شناسد و آرزو می‌کند تا زودتر روزگارش دگرگون شود. کنار تخت بیمارستان، زندگی اما به گونه‌ای دیگر جریان دارد.

باورها، نقش بسزایی در رفتار مردم دارند؛ نقشی که گاه درست و معنی‌دار است و گاه آغشته به خرافه و باورهای غلط! اهدای خون هم همواره با باورهای متفاوتی همراه بوده که گاهی باعث می‌شود، مردم ناآگاهانه از خون‌دادن خودداری کنند. به این بهانه شرایط اهدای خون و آنچه درباره اهدای خون باید بدانید را مرور می‌کنیم.

چه کسی خون اهدا کند؟

کلیه افرادی که بین 15 تا 60 سال عمر دارند می‌توانند خون اهدا کنند. البته نباید فراموش کرد که این افراد باید دارای سلامت جسمانی باشند. اگر افراد اهداکننده به یکی از مشکلات قلبی، ریوی، کبدی یا کلیوی دچار باشند، اهدای خون برای آنها تنها با شرایط ویژه‌ای که پزشک معالج مشخص می‌کند، میسر است. اهدای خون در هر 6 ماه می‌تواند ترکیبات مضر خون مانند اوره، اسیداوریک و چربی را کاهش دهد. یک موضوع بسیار مهم در فواید اهدای خون، فعال شدن مغز استخوان در بدن اهداکننده است.

جایگزینی؛ آنچه نمی‌دانیم

عادت کرده‌ایم که به محض اهدای یک واحد خون، احساس کنیم قوای جسمانی‌مان تحلیل رفته و به همین دلیل سراغ انواع خوراکی‌های خون‌ساز می‌رویم. پسته و جگر رایج‌ترین وعده خوراکی اهداکنندگان خون بعد از انجام این کار است. اما واقعیت این است که جایگزینی خون اهدا شده، خیلی ساده‌تر از این حرف‌‌ها اتفاق می‌افتد.
بعضی عناصر خون بعد از 24 ساعت جایگزین می‌شوند که در میان آنها پلاکت‌ها مهم‌ترین هستند. گلبول‌های قرمز که دیرتر از سایر عناصر خون دوباره در بدن جایگزین می‌شوند، بعد از چند روز (حداکثر 5 روز) دوباره بدن را به حالت اولیه درمی‌آورند. یک نکته مهم که در اهدای خون کمتر به آن توجه می‌شود،  حجم مایعات است.
در هر 250 سی‌سی‌ خون اهدایی (یک واحد کوچک)، مقدار زیادی مایعات وجود دارد که اهداکننده می‌تواند طی چند ساعت آن را با نوشیدن مایعات مختلف دوباره به بدن بازگرداند.

مایعات بهتر از غذا

واقعیت این است که مجروحان و بیماران خاص برای درمان به خون نیاز دارند و ایام مختلف سال برای آنها چندان فرقی ندارد. اولین موردی که اهداکنندگان خون باید به آن توجه داشته باشند، تأمین حجم مایعات بدن است؛ به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که افراد، پیش از اهدای خون، حجم زیادی از غذای خود را به مایعات اختصاص دهند. در این هنگام لازم است اهداکنندگان از خوردن غذاهای سنگین پرهیز کرده و نوشیدن آبمیوه را جایگزین کنند. بهتر است بعد از اهدای خون هم با غذاهای سنگین مثل جگر، معده خود را پر نکنند بلکه توصیه می‌شود هم برای تسریع جایگزینی میزان خون اهدایی و هم برای تأمین نیازهای ضروری بدن، سبزیجات تازه، اسفناج و عدس را فرموش نکنند.

اهدا ی خون، دریافت سلامت

اهدای خون هر 6 ماه یک بار فواید بی‌شماری دارد. این فواید البته جدا از ثواب این عمل انسان‌دوستانه است. افرادی که فشار خون خیلی بالا یا پایین دارند و آنهایی که ناراحتی قلبی یا مرض قند دارند، معمولا سراغ اهدای خون نمی‌روند، در حالی که این افراد هم می‌توانند تحت نظر پزشک، خون اهدا کنند. آخرین یافته پزشکان در فواید اهدای خون، جلوگیری از ابتلا به کبد چرب در اهداکنندگان است.
دفع مواد زائد خون، کاهش چربی و جلوگیری از تنبلی مغز استخوان، تنها با سالی 2 بار مراجعه به مراکز اهدای خون میسر است. استفاده از مواد غذایی مناسب، سبزیجات و لبنیات هم شما را برای این کار آماده‌تر می‌کند.

ایرانی‌ها هنوز اهل خون‌دادن نیستند

اهدای خون در 6 ماهه نخست سال، رشدی برابر 12درصد داشته است؛ این آماری است که مدیرکل انتقال خون استان تهران اعلام کرده است.
دکتر مصطفی جمالی با اشاره به ظرفیت بالای جمعیت سالم و جوان کشور برای اهدای خون گفته است: «فرهنگ‌سازی در سطح مدارس از طریق ارائه آموزش به مربیان زیست‌شناسی و بهداشت مدارس و بازدید دسته‌جمعی دانش‌آموزان از مراکز انتقال خون صورت می‌گیرد تا به این ترتیب آمار اهداکنندگان خون سالم در میان جوانان سیر صعودی داشته باشد».

جالب اینکه به گفته دکتر جمالی، آمار اهدای خون در تهران نسبت به میانگین کشوری از وضعیت مساعدتری برخوردار است. او با اشاره به رشد 7درصدی اهدای خون در سال85، در ادامه توضیح داد: «در 6 ماهه نخست86، اهدای خون 12درصد رشد داشته است».
مدیرکل انتقال خون استان تهران همچنین با تاکید بر اینکه روزانه 1500 مورد خون‌گیری در استان تهران صورت می‌گیرد، ‌از کمبود فضای فیزیکی و امکانات پرسنلی اظهار تاسف کرد و گفت: «به جز شهر تهران، کرج و واحد کوچکی در ورامین، شهرستان‌های اسلامشهر، شهریار، ساوجبلاغ، دماوند و فیروزکوه فاقد واحد خون‌گیری هستند که برای جبران، گاهی واحد سیار خون‌گیری به این مناطق اعزام می‌شود».

شاخص اهدای خون در کشورهای پیشرفته، 44 به ازای یک هزار نفر جمعیت است. این در شرایطی است که شاخص اهدای خون در ایران 24 تا 28 در یک هزار نفر جمعیت است.
مدیرکل انتقال خون استان تهران از شهروندان خواست تا با حضور داوطلبانه برای اهدای خون، نیازمندان به خون را فراموش نکنند و در ادامه داشتن حداقل 17 سال تمام و داشتن کارت شناسایی معتبر را برای اهدای خون الزامی دانست و گفت: «مصرف برخی داروها، ابتلا به بیماری‌ها، حجامت، خالکوبی، سفر به خارج کشور و مناطق مالاریا خیز، فرد را تا مدتی از اهدای خون معاف می‌کند».